Το γοργόν χάριν... δεν έχει

Οι γιορτές, ειδικά αυτές μέσα στην καρδιά του χειμώνα, υποτίθεται πως είναι (και) ημέρες πνευματικότητας, ηρεμίας, εσωστρέφειας, περισυλλογής. Αυτό, βέβαια, είναι κάτι που η πραγματικότητα διαψεύδει, γιατί συνήθως οι γιορτές μάς βρίσκουν πιο πολυάσχολους, πιο αγχωμένους, πιο βιαστικούς, πιο «σπιντάτους» από κάθε άλλη εποχή. Μήπως θα έπρεπε να το ξανασκεφτούμε; Μήπως το «γοργόν» δεν έχει πάντα τόση «χάριν»; Τα παράδοξα του χρόνου Ο λαγός και η χελώνα Ο μύθος του Αισώπου για το λαγό και τη χελώνα, που έκαναν αγώνα δρόμου, έχει ξεκάθαρο δίδαγμα. Αυτός που τελικά κερδίζει και φτάνει στο σκοπό του δεν είναι ο γρήγορος, αλαζόνας λαγός, αλλά η αργή, ταπεινή χελώνα. Άρα, η ταχύτητα δεν είναι ο καλύτερος σύμβουλος, ακόμα κι εκεί που φαίνεται απολύτως αναγκαία. Τα διδάγματα των μύθων, όμως, δεν έχουν καταφέρει να μας διδάξουν πολλά. Προτιμάμε να εφευρίσκουμε καινούργια παραμύθια, κυρίως τέτοια που να υπόσχονται ότι στη ζωή όλα τα πράγματα κερδίζονται με διαρκή εξέλιξη, κίνηση, δύναμη, ταχύτητα. Η κρυφή μας ελπίδα είναι ότι, όταν θα πετύχουμε αυτά, θα μπορούμε να αποκτήσουμε και τα άλλα, τα πολύ πολύτιμα, όπως είναι η ελευθερία, ο χρόνος, η ευτυχία. Επιταχύνουμε, λοιπόν, και ζούμε με αυτή την αυταπάτη. Χρόνο έχω και χρόνο δεν βρίσκω... Έως ένα σημείο βέβαια, υπάρχει μια αλήθεια σε αυτό. Η πρόοδος, η εξέλιξη μας έχουν χαρίσει -θεωρητικά τουλάχιστον- περισσότερο χρόνο. Πράγματι, τον τελευταίο αιώνα, το προσδόκιμο ζωής του μέσου ανθρώπου έχει αυξηθεί κατά 10% περίπου, που σημαίνει 7 χρόνια παραπάνω ζωής για τους άνδρες και 9 για τις γυναίκες! Επίσης, έχει αυξηθεί εντυπωσιακά ο ελεύθερος χρόνος μας, κατά σχεδόν 2 ώρες ημερησίως τα τελευταία 30 χρόνια! Ποτέ στην ιστορία ο μέσος άνθρωπος δεν είχε στη διάθεσή του τόσο ελεύθερο χρόνο. Από την άλλη μεριά, κάθε χρόνο περισσότεροι άνθρωποι παραπονούνται πως αισθάνονται ότι δεν έχουν χρόνο, ότι δεν προλαβαίνουν, ότι βρίσκονται συνεχώς υπό πίεση χρόνου και ότι αναγκαστικά πρέπει συνεχώς να επιταχύνουν τους ρυθμούς τους. Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο φαινόμενο; Να είχε η ημέρα 30 ώρες... Αντικειμενικά, η ημέρα είχε και έχει 24 ώρες για όλους, ούτε λιγότερες ούτε περισσότερες. Οι ώρες αυτές φτάνουν και περισσεύουν για τα αναγκαία και τα βασικά: Να φάμε, να κοιμηθούμε, να δουλέψουμε, να διατηρούμε κάποιες σχέσεις… Δεν έχει προβλεφθεί όμως ο επιπλέον χρόνος που χρειάζεται για να κάνει κανείς όλα αυτά που προσφέρονται γύρω μας ως δυνατότητες: Κι άλλη δουλειά για περισσότερα χρήματα, αγορές, περισσότεροι τρόποι διασκέδασης, περισσότερη πληροφόρηση, ταξίδια, μεγαλύτερη κοινωνικότητα, περισσότερα ενδιαφέροντα και πολλές άλλες μικρές και ασήμαντες ως επί το πλείστον, αλλά και κάποιες σημαντικές δραστηριότητες. Πού πάει ο χρόνος όταν φεύγει; Είναι τουλάχιστον δύσκολο να ορίσει κανείς ακριβώς πού πάει ο χρόνος που ξοδεύουμε και αισθανόμαστε ότι δεν μας φτάνει. Αυτό συμβαίνει γιατί, όταν μιλάμε για το χρόνο, δεν μιλάμε για κάτι απτό, αντικειμενικό και συγκεκριμένο. Ο γερμανός συγγραφέας και σύμβουλος Olaf Georg Klein, που έχει γράψει το βιβλίο «Ο χρόνος σαν τέχνη της ζωής», λέει ότι, όταν μιλάμε για χρόνο, στην πραγματικότητα εννοούμε νοητικά σχήματα που έχουμε στο μυαλό μας για το χρόνο. Στο δυτικό πολιτισμό, συνήθως μιλάμε για το χρόνο σαν κάτι που το έχουμε, το «κρατάμε» και μπορούμε να το πλάσουμε, να το επηρεάσουμε, να το εξοικονομήσουμε. Από την άλλη, πάλι, μιλάμε σαν ο χρόνος να είναι κάτι που μας εξουσιάζει, μας πιέζει, μας ξεφεύγει, επηρεάζει τη ζωή μας. Όμως και τα δύο αυτά σχήματα είναι απατηλά. Ούτε εμείς κάνουμε το χρόνο ό,τι θέλουμε ούτε αυτός εμάς: Εμείς και ο χρόνος είμαστε ένα, είναι κομμάτι μας και είμαστε κομμάτι του. ΔΙΑΒΑΣΤΕ Το μυθιστόρημα «Η ανακάλυψη της βραδύτητας», του Στεν Ναντόλνυ, εκδόσεις Καστανιώτη. Τι άλλο να κάνετε; Σπεύσατε βραδέως! Τα τελευταία 10-20 χρόνια, έχουν κάνει την εμφάνισή τους διάφορα «κινήματα βραδύτητας». Ένα από τα πιο γνωστά είναι το κίνημα «slow food», που ξεκίνησε από την Ιταλία το 1986 και έχει αποκτήσει χιλιάδες οπαδούς και πάρα πολλές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο. Στόχος του είναι η επαναφορά της διαδικασίας του φαγητού, της τροφής και κάθε δραστηριότητας που σχετίζεται με αυτήν, όπως είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία, αλλά και η γαστρονομία, σε πιο ανθρώπινα μέτρα και ρυθμούς. Το 1990 ιδρύθηκε στη Γερμανία η οργάνωση με την ονομασία «Σύλλογος για την Επιβράδυνση του Χρόνου» και το 2002 η επιστημονική εταιρεία «Γερμανική Εταιρεία για την Πολιτική του Χρόνου», με στόχο και των δύο την ανακίνηση του προβληματισμού σχετικά με την αντιμετώπιση του χρόνου, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό και πολιτικό επίπεδο. Μαρτυρία Μια «ταχυδακτυλουργός» του χρόνου Η Αντιγόνη, μια πολυάσχολη και πολλά υποσχόμενη 38χρονη δικηγόρος, το εκφράζει με το δικό της τρόπο: «Γενικά, ένιωθα καλά με τη ζωή μου, φυσικά πάντα τρέχοντας και πάντα υπό πίεση, αλλά και ικανοποιημένη, γιατί αγαπώ πολύ τη δουλειά μου. Όχι πως δεν ένιωθα άγχος, αλλά είχα την αίσθηση ότι έχω τον έλεγχο τόσο του χρόνου όσο και του άγχους μου. Έλεγα: “Δεν θα με κάνει αυτός ό,τι θέλει, θα τον κάνω εγώ ό,τι θέλω το χρόνο μου”, και, πράγματι, ήμουν μία “ταχυδακτυλουργός” του χρόνου που δεν της ξεφεύγει τίποτα. Εκεί που όλα άλλαξαν ήταν όταν έμεινα έγκυος και, λόγω κάποιων επιπλοκών, έπρεπε να κάτσω σπίτι για 6 ολόκληρους μήνες! Ήταν το απόλυτο κενό, σαν η ζωή μου να ήταν μια σαπουνόφουσκα που έσκασε. Με τον άνδρα μου ήμασταν σαν ξένοι, τον εαυτό μου δεν είχα τι να τον κάνω, όλος αυτός ο χρόνος που υπήρχε ήταν σαν μια τρύπα που με ρούφαγε. Αναγκάστηκα να του “παραδοθώ”, γιατί δεν είχα άλλη επιλογή, και κάποια στιγμή, δεν ξέρω πώς να το περιγράψω, ήταν σαν μέσα μου να άρχισαν τα πράγματα να επιβραδύνονται. Άρχισα να θυμάμαι, να διαβάζω βιβλία κάνοντας παύσεις για να σκεφτώ, να “χαϊδεύω” το φαγητό την ώρα που μαγείρευα, να παρατηρώ πώς αλλάζει το φως μέσα στο σπίτι στη διάρκεια της ημέρας, ξαναρχίσαμε να μιλάμε με τον άνδρα μου. Όχι ότι σκοπεύω να ζήσω για πάντα έτσι, θα επιστρέψω κάποια στιγμή στη δουλειά και θα τρέχω πάλι, αλλά θέλω να επιβραδύνω, να αφήσω πράγματα που δεν είναι σημαντικά, να είμαι πιο επιλεκτική στο τι κάνω και γιατί. Φαντάσου να προσπαθούσα να επιβάλω στο παιδί μου αυτούς τους ρυθμούς που είχα, θα το τρέλαινα!». Αντιμέτωποι με το χρόνο Νοηματοδοτήστε τον! Ο χρόνος, το πότε, το γρήγορα, το αργά, δεν υπάρχουν πραγματικά, αλλά δημιουργούνται και διαμορφώνονται από τη δική μας αντίληψη. Όλοι έχουμε, ενίοτε, παρατηρήσει πόσο διαφορετικά κυλάει ο χρόνος. Άλλοτε φεύγει σαν νερό μέσα από τα χέρια μας και άλλοτε κάθεται σαν βαρύ σύννεφο πάνω από το κεφάλι μας. Όταν μιλάμε για χρόνο, μιλάμε πάντα και για νόημα. Η ταχύτητα που μας επιβάλλουν οι αναπόφευκτοι ρυθμοί της ζωής, μας κάνει να χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας, του προσωπικού μας νοήματος, να παραγεμίζουμε τις ημέρες μας με οτιδήποτε προτείνεται ή προσφέρεται ή είναι προσιτό ή πολλά υποσχόμενο. Όμως, όσο κι αν σπρώχνουμε και τεντώνουμε για να χωρέσουν κι άλλα, κάπου στη γωνία παραμονεύει η αίσθηση του κενού με τη μορφή των πιο συχνών ψυχικών παθήσεων της εποχής μας: του άγχους και της κατάθλιψης. Ζήστε «το τώρα» Δεν θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν τα σεμινάρια «διαχείρισης χρόνου» που προσφέρονται τα τελευταία χρόνια από εταιρείες και συμβούλους εργασίας; Σκοπό έχουν να μας μάθουν να οργανώνουμε καλύτερα τις δραστηριότητές μας, να προγραμματίζουμε έτσι ώστε να εκμεταλλευόμαστε καλύτερα το χρόνο μας και να προλαβαίνουμε περισσότερα σε λιγότερο χρόνο. Σίγουρα, πολύ χρήσιμα. Είναι, όμως, πράγματι αυτό που έχουμε ανάγκη; Φαίνεται να έχουμε πλησιάσει πολύ στην απόλυτη εκμετάλλευση του χρόνου, με αποκορύφωμα τη μετατροπή της νύχτας σε ημέρα εργάσιμη και δραστήρια, μέσω του Διαδικτύου που δεν κοιμάται ποτέ. Το αποτέλεσμα όμως είναι ακόμη περισσότερη πίεση χρόνου, ακόμη πιο πολύ άγχος. Φαίνεται, λοιπόν, πως αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι να χωρέσουμε περισσότερα στο χρόνο μας, αλλά μια άλλη αντίληψη του χρόνου, περισσότερη ελευθερία και χαλαρότητα και μεγαλύτερη συνειδητότητα των στιγμών του παρόντος. Πλάστε... τα δικά σας δευτερόλεπτα Στην πραγματικότητα, για όποιον θέλει να προσπαθήσει να απαλλαγεί από τη λεγόμενη «αρρώστια του χρόνου», δηλαδή την υφέρπουσα αίσθηση του «τρέχω συνεχώς, αλλά προς τι;», η μόνη διέξοδος -σίγουρα όχι εύκολη ούτε ενδεδειγμένη για όλους- είναι η «αφαίρεση» και η επιβράδυνση. Δηλαδή: • Η επιλογή ορισμένων δραστηριοτήτων, και η παραίτηση ή η αποφυγή κάποιων άλλων. • Η αντιστροφή του ρυθμού Όχι περισσότερα πράγματα σε λιγότερο χρόνο, αλλά λιγότερα πράγματα σε περισσότερο χρόνο. • Η συνειδητοποίηση «Τι είναι πραγματικά σημαντικό για μένα, τι έχει αξία και νόημα;». • Η παραδοχή «Δεν μπορώ να τα κάνω, να τα έχω, να τα ζήσω όλα». • Η πιο γενναιόδωρη διαχείριση του προσωπικού μας χρόνου, με σταθερές δομές και προγραμματισμούς, αλλά και με κενά, «οάσεις χρόνου» χωρίς κανένα πρόγραμμα. Άσκηση «Τι μπορώ να αφήσω;» θα βρείτε λίγο χρόνο για εσάς.Σας προτείνουμε μία μι­κρή άσκηση. Καθίστε κάπου άνετα και ευχά­ριστα με ένα χαρτί κι ένα μολύβι και απαντήστε στην ερώτηση: Τι μπορώ να αφήσω και να μην κάνω μέσα σε 1 ώρα; Στην επόμενη ώρα, αφήστε, μην κάνετε όλα όσα σημειώσατε. Αν βαρεθείτε, παρατηρήστε τον εαυτό σας καθώς δεν κάνετε πράγματα που ίσως θα κάνατε. Αυτή την άσκηση θα ήταν καλό να την επαναλαμβάνετε συχνά, ίσως και για διαστήματα μεγα­λύ­­τερα της 1 ώρας. Μην ξεχνά­τε, όμως, προηγουμένως να ενη­μερώ­νετε την οικογένειά σας ή τους προϊσταμένους σας.
΄Καλή προσπάθεια να έχετε!