ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ ΣΤΗ ΓΗΡΑΝΣΗ!

Φανταστείτε ότι μπορείτε να γυρίσετε το ρολόι πίσω είκοσι χρόνια. Είναι 1989. Και εσείς είσαστε είκοσι χρόνια νεότεροι.
Πώς αισθάνεστε; Εάν παίρνετε μέρος στο πείραμα της ψυχολόγου Ellen Langer από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, τότε αισθάνεστε σαν να έχετε πράγματι γυρίσει το σωματικό σας ρολόι πίσω δύο δεκαετίες.
Η Langer πραγματοποίησε μία έρευνα με μια ομάδα ηλικιωμένων πριν από μερικά χρόνια, τοποθετώντας τους σε ένα ξεχασμένο, εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο, με αποτέλεσμα όλα τα περιβαλλοντικά στοιχεία να θυμίζουν το παρελθόν. Οι ηλικιωμένοι -ηλικίας από 70 έως 80 ετών- πήραν οδηγίες να μην αναπολούν το παρελθόν, αλλά να πράττουν σαν να είχαν πραγματικά επιστρέψει είκοσι χρόνια πίσω. Το σκεπτικό πίσω από το πείραμα ήταν να διαπιστωθεί αν η αλλαγή του τρόπου σκέψης, σχετικά με την ηλικία, θα οδηγούσε σε αλλαγές στην υγεία και τη φυσική κατάσταση των ηλικιωμένων.
Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν εκπληκτικά. Μόλις μία εβδομάδα αργότερα, οι ηλικιωμένοι της πειραματικής ομάδας (συγκριτικά με άλλη συμβατική ομάδα) είχαν περισσότερη ευελιξία στα οστά, περισσότερη σβελτάδα και λιγότερη αρθρίτιδα στα χέρια. Η πνευματική τους οξύτητα είχε αυξηθεί σημαντικά, ενώ βελτίωση σημειώθηκε στο βάδισμα και τη στάση του σώματός τους. Όσοι είδαν τη φωτογραφία τους, είπαν ότι η ηλικία τους είναι πολύ μικρότερη από αυτή της συμβατικής ομάδας. Με άλλα λόγια, η διαδικασία γήρανσης είχε, κατά ένα βαθμό, αντιστραφεί.
Η Langer και οι συνεργάτες της στο Χάρβαρντ πραγματοποιούν παρόμοια ευρηματικά πειράματα εδώ και δεκαετίες, και το συγκεντρωτικό βάρος των στοιχείων είναι πειστικό. Η θεωρία της, που αναλύεται στο βιβλίο της "Counterclockwise" είναι ότι είμαστε όλοι θύματα της στερεοτυπικής μας θεώρησης γύρω από την ηλικία και την υγεία. Δεχόμαστε άκριτα τις αρνητικές πολιτισμικές υποδείξεις περί της ασθένειας και της γήρανσης, και αυτές οι υποδείξεις καθορίζουν την ιδέα για τον εαυτό μας και τη συμπεριφορά μας. Εάν απαλλαγούμε από τα αρνητικά κλισέ, που κυριεύουν στη σκέψη και τη υγεία μας, τότε «με κρίση» θα ανοίξουμε τις πόρτες για μια πιο παραγωγική ηλικιωμένη ζωή.
Ας πάρουμε μία άλλη μελέτη της Langer. Σε αυτήν γίνεται χρήση του γνωστού σε όλους μας πίνακα μέτρησης της οράσεως. Είναι ο πίνακας που ξεκινάει με τα τεράστια γράμματα στην πάνω γραμμή, και σε κάθε γραμμή μικραίνουν τα γράμματα μέχρι που γίνονται αδιάβαστα. Η Langer και οι συνεργάτες της αναρωτήθηκαν: τι θα γινόταν αν αντιστρέφαμε τον πίνακα; Ο κανονικός πίνακας καλλιεργεί την προσδοκία ότι κάποια στιγμή δεν θα μπορείς να διαβάσεις. Αντιστρέφοντας τον πίνακα, θα αντιστρεφόταν και η προσδοκία, ώστε οι άνθρωποι κάποια στιγμή θα περίμεναν ότι θα μπορούν να διαβάσουν τον πίνακα; Και αυτό ακριβώς βρήκαν. Οι συμμετέχοντες εξακολουθούσαν να μην μπορούν να διαβάσουν τα ψιλά γράμματα. Ωστόσο, με την προσδοκία ότι τα γράμματα θα μεγάλωναν, μπόρεσαν να διαβάσουν μικρότερα γράμματα, τα οποία προηγουμένως δεν είχαν καταφέρει να διαβάσουν. Η προσδοκία -ο τρόπος σκέψης τους- βελτίωσε ουσιαστικά την όραση τους.
Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άνθρωποι θα μπορούν να αλλάξουν το βαθμό μυωπίας τους εάν αλλάξουν και τον τρόπο που σκέπτονται για την όραση τους. Άλλα θέματα υγείας ενδεχομένως να είναι πιο σοβαρά από το παραπάνω. Ας δούμε άλλη μία έρευνα, στην οποία χρησιμοποιείται η ενδυμασία ως έναυσμα για την αποκάλυψη των ηλικιακών στερεοτύπων. Οι περισσότεροι από εμάς ντυνόμαστε κατάλληλα για την ηλικία μας, επομένως η ενδυμασία γίνεται υπόδειγμα βαθιά ριζωμένων στάσεων απέναντι στην ηλικία. Αν όμως αυτές οι υποδείξεις εξαφανίζονταν; Η Langer αποφάσισε να μελετήσει ανθρώπους που φοράνε στολές στην εργασία τους, και τους σύγκρινε με άλλους που ντύνονται κανονικά. Ανακάλυψε ότι όσοι φοράνε στολές απουσίαζαν λιγότερες μέρες από την εργασία τους λόγω ασθένειας ή τραυματισμού, είχαν λιγότερες επισκέψεις στο γιατρό, και λιγότερες χρόνιες παθήσεις, παρόλο που όλοι είχαν το ίδιο κοινωνικό-οικονομικό στάτους. Αυτό οφείλεται στο ότι δεν είχαν συνεχώς στο μυαλό τους την ηλικία τους λόγω των ρούχων που φορούσαν. Οι διαφορές στην υγεία ήταν ακόμα πιο οξείς όταν η Langer μελέτησε οικονομικά εύπορους ανθρώπους. Πιθανώς, τα οικονομικά μέσα να αγοράζουν συνεχώς ρούχα τους παρείχε μια σταθερή εισροή ηλικιακών υποδείξεων, τις οποίες οι πλούσιοι εσωτερίκευαν ως ανθυγιεινές συμπεριφορές και προσδοκίες.
Η Langer δεν κηρύσσει ότι θα πρέπει όλοι να φοράμε στολές.
Αυτό που θέλει να επισημάνει είναι ότι καθημερινά περιβαλλόμαστε από ήπια σήματα ότι η γήρανση είναι μια ανεπιθύμητη περίοδος κατάπτωσης. Αυτά τα σήματα μας αποτρέπουν από το να γεράσουμε με χάρη. Παρόμοια σήματα «κλειδώνουν» όλους εμάς -ανεξαρτήτως ηλικίας- σε στερεότυπες θυρίδες σχετικά με τις ασθένειες.
Βεβιασμένα αποδεχόμαστε τις διαγνωστικές κατηγορίες, όπως ο καρκίνος και η κατάθλιψη, και τις αφήνουμε να μας καθορίζουν. Κατά συνέπεια, αποκλείουμε την πιθανότητα ενός υγιούς μέλλοντος.
Όλα τα παραπάνω βέβαια δε σημαίνουν ότι δεν θα συναντήσουμε ασθένειες, πεσμένη διάθεση ή πόνο στον αυχένα. Ή ότι το να ντυνόμαστε σαν έφηβοι θα εξαλείψει όλα τα αρνητικά της παρόδου του χρόνου. Ωστόσο, με λίγη κρίση, μπορούμε να αγκαλιάσουμε την αβεβαιότητα και να κατανοήσουμε ότι ο τρόπος που αισθανόμαστε σήμερα ενδεχομένως να συνδέεται με το πώς θα αισθανόμαστε αύριο, αλλά ενδεχομένως και όχι.
Και ποιος ξέρει, εάν είμαστε ανοιχτοί στην ιδέα ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν, ίσως ξυπνήσουμε με την αίσθηση ότι είμαστε είκοσι χρόνια νεότεροι.