ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΣΑΣ ΚΟΦΤΕΡΟ!

«Αχ… πώς το λένε;», «Πού έχω αφήσει τα κλειδιά μου;», «Τι έλεγα πριν λίγο;»… Δεν είναι λίγες οι φορές που πιάνουμε τον εαυτό μας να κάνει αυτές τις ερωτήσεις και να αμφιβάλλουμε για την «φυσική κατάσταση» του μυαλού μας. Δείτε με ποιους τρόπους μπορείτε να προλάβετε τέτοιες καταστάσεις, με ποιες τροφές θα ενισχύσετε την μνήμη σας και ποιες καθημερινές συνήθειες μπορούν να κρατήσουν το μυαλό σας κοφτερό και «ακμαίο». Γυμναστική… εγκεφάλου Ξεκινάμε με όλα αυτά τα απλά πράγματα που μπορούμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινότητά μας, βάζοντας το μυαλό μας σε… εντατικό πρόγραμμα γυμναστικής. - Διάβασμα Το προφανές είναι και το πιο αποτελεσματικό: Διαβάζοντας κάποιες σελίδες από ένα βιβλίο κάθε μέρα, ενεργοποιείτε τους νευρώνες του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνοι για την μνήμη και τον κρατάτε σε εγρήγορση. Αν δεν είστε φίλοι του βιβλίου, ένα περιοδικό μπορεί να κάνει την ίδια δουλειά. Μην πετάτε επίσης τις κυριακάτικες εφημερίδες και τα ένθετά τους, κρατώντας μόνο τα DVD. Αφιερώστε λίγο από το απόγευμα της Κυριακής σας στην ανάγνωσή τους και θα μας θυμηθείτε. - Παιχνίδια… μυαλού Αρχίζουμε με τα κλασικά: Ένα σταυρόλεξο πού και πού, μερικά Sudoku, λίγο «σκάλισμα» του κύβου του Ρούμπικ ή η συναρμολόγηση ενός παζλ μπορούν να αποδειχθούν άκρως εποικοδομητικές «τροφές» για το μυαλό σας. Δεν μένουμε μόνο σε αυτά, όμως, και αξιοποιούμε και την τεχνολογία: Online quiz, γρίφοι και brain training sites θα σας διασκεδάσουν, θα γεμίσουν ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο σας και χωρίς να το καταλάβετε θα έχουν ακονίσει το μυαλό σας και τις ικανότητές του. Πάρτε ιδέες για ιστοσελίδες που γυμνάζουν το μυαλό από παλιότερο δημοσίευμα του in2life και προσπαθήστε να λύσετε μερικούς από τους καλύτερους γρίφους εδώ। Προσπαθήστε να δοκιμάζετε καινούρια παιχνίδια κάθε φορά για να μην αφήσετε τον εγκέφαλό σας να «περιπέσει» στο αμάρτημα της συνήθειας και της οκνηρίας. - Καθημερινά tips Ένα παλιό καλό κόλπο για να διαπιστώσετε πόσο πολύ το μυαλό μας «βολεύεται» στις συνήθειές μας και να καταπολεμήσετε αυτήν του την πρακτική, είναι να χρησιμοποιείτε ενίοτε το αριστερό σας χέρι αν είστε δεξιόχειρες και αντιστρόφως. Δοκιμάστε να πλύνετε τα δόντια σας κρατώντας την οδοντόβουρτσα με το αριστερό σας χέρι και θα καταλάβετε τι εννοούμε. Επίσης, προσπαθήστε να απομνημονεύσετε την λίστα με τα ψώνια του supermarket αντί να την πάρετε μαζί σας. Έτσι, βάζετε το μυαλό σας σε «λειτουργία stand by» και ενισχύετε την μνήμη σας. - Ξένες γλώσσες Αν έχετε χρόνο και όρεξη, επιδοθείτε στην εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Οι νέοι γραμματικοί κανόνες, το διαφορετικό συντακτικό, το φρέσκο λεξιλόγιο είναι καινούρια δεδομένα για το μυαλό σας και δεν το αφήνουν να εφησυχάσει, δίνοντάς του νέα ώθηση για γνώση. - Παράλληλη δράση Μην βλέπετε επί ώρες τηλεόραση, μένοντας ακίνητοι στον καναπέ. Όσο παρακολουθείτε τις ειδήσεις για παράδειγμα, λύστε ένα σταυρόλεξο ή ζωγραφίστε κάτι. Με αυτό τον τρόπο, ο εγκέφαλος μαθαίνει την αρετή του multitasking και αποφεύγετε την λεγόμενη «αποβλάκωση». Νους υγιής… Την συνέχεια της περιβόητης φράσης την γνωρίζουμε όλοι. Αν το σώμα μας δεν είναι σε καλή κατάσταση, κανένα άλλο όργανο δεν λειτουργεί στο 100% των δυνατοτήτων του. Το ίδιο ισχύει και για τον εγκέφαλο. Γι’ αυτό, δείτε πώς η γενικότερη υγεία συμβάλλει στο μυαλό «ξυράφι». - Η κατάλληλη διατροφή Ξεκινήστε την ημέρα σας με ένα καλό πρωινό, που θα δώσει στο σώμα σας αλλά και στο μυαλό σας την απαραίτητη ενέργεια. Επίσης, πιείτε άφθονο νερό, το οποίο έχει την ιδιότητα να «ξυπνά» την μνήμη μας. Μάλιστα, έχει υπολογιστεί πως το νερό είναι πιο αποτελεσματικό σε αυτή την «αποστολή» ακόμη και από τον καφέ. Δοκιμάστε, λοιπόν, αντί για καφέ το απόγευμα να πιείτε δύο ποτήρια νερό. Ακολουθήστε, επίσης, επιτέλους, τις συμβουλές των ειδικών όλου του κόσμου, που «φωνάζουν» εδώ και χρόνια πως η μεσογειακή διατροφή είναι η καλύτερη λύση για πολλά προβλήματα υγείας, όπως και για την καλή κατάσταση του εγκεφάλου. Τα τρόφιμα της Μεσογείου είναι πλούσια σε ωμέγα λιπαρά, τα οποία βελτιώνουν την μαθησιακή ικανότητα και το μνημονικό, ενώ περιέχουν και βιταμίνη Ε και Β6, που θωρακίζουν την υγεία του εγκεφάλου μας. - Προσέχετε την ακεραιότητα του κεφαλιού σας. Όσο απλοϊκό κι αν ακούγεται, ακόμη και μικρά χτυπήματα στο κεφάλι μας μπορούν να επηρεάσουν την μνήμη μας. Αν σας αρέσουν τα extreme sports –συμπεριλαμβανομένης της οδήγησης μηχανής- φροντίστε να φοράτε πάντα το κράνος σας, για να μην… χτυπάτε μετά το κεφάλι σας. Τα αγχολυτικά του μυαλού Το στρες είναι υπεύθυνο για πολλά δεινά του οργανισμού μας, αλλά οι επιπτώσεις του στην διανοητική μας υγεία είναι από τις πιο σημαντικές. Μην αφήνετε το άγχος να επηρεάσει την διαύγεια του μυαλού σας, εφαρμόζοντας τα παρακάτω tips. - Παίρνετε σωστές αναπνοές. Βαθιές ανάσες, χωρίς βιασύνη είναι το μυστικό για την χαλάρωση, την επαρκή οξυγόνωση του εγκεφάλου και τελικά, μία πιο ήρεμη διάθεση, με καθαρό μυαλό. - Βάλτε την μουσική να κάνει την δουλειά. Έχει αποδειχθεί πως η κλασική μουσική έχει τα καλύτερα αποτελέσματα εναντίον του στρες, όπως για παράδειγμα τα κομμάτια Sonata for Two Pianos in D Major και Piano Concerto No. 23 του Μότσαρτ, που μελετήθηκαν για αυτόν τον σκοπό και βρέθηκε πως προκαλούν το λεγόμενο «Mozart effect», την θετική επίδραση τους δηλαδή στο μυαλό. - Κοιμηθείτε επαρκώς. Για πολλούς ο ύπνος είναι ιερός. Τώρα, οι «υπναράδες» ανάμεσά μας έχουν ακόμη έναν λόγο να υπερασπιστούν το δικαίωμά τους στον καλό ύπνο κάτω από το ζεστό πάπλωμά τους. Τα όνειρα που βλέπουμε στον ύπνο μας βοηθούν το μυαλό να «ξεσπάσει» και ξεκουράζουν τον εγκέφαλό μας. Επίσης, ο ύπνος βοηθά στην αφομοίωση των γνώσεων που λάβαμε προηγουμένως.

Ξαναμαθαίνοντας στις αισθήσεις την απόλαυση

Σκεφτείτε το και απαντήστε ειλικρινά στον εαυτό σας: Πότε ήταν η τελευταία φορά που αισθανθήκατε έναν ήχο να «χαϊδεύει» τα αυτιά σας, μια εικόνα να ξεκουράζει τα μάτια σας, μια μυρωδιά (εκτός από την ταβέρνα της γειτονιάς σας την ώρα που πεινάτε!) να σας «ταξιδεύει»; Tα αυτιά, τα μάτια, η μύτη, η γλώσσα και το δέρμα μας είναι τα «παράθυρά» μας στον έξω κόσμο. Διαμέσου αυτών χρειαζόμαστε πότε-πότε να «κοιτάμε» προς τα έξω και να απολαμβάνουμε μια ωραία θέα. Kαλοκαίρι, λοιπόν, η καλύτερη εποχή να ανοίξουμε τα «παράθυρα» και να απολαύσουμε!Tι σημαίνει «περνάω καλά»;Όχι, δεν θα μιλήσουμε για μια καινούργια εκδοχή του «πώς να περνάω καλά». Για τον απλό λόγο ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το «θέλω να περνάω καλά» πολύ λίγη σχέση έχει με την απόλαυση και το χάιδεμα των αισθήσεων - πολύ συχνά μάλιστα έχει να κάνει με το αντίθετο, με ένα σχετικό στραπατσάρισμα των αισθήσεων. Όχι ότι πειράζει. Xρειαζόμαστε απ’ όλα για να έχουμε ισορροπία και σχεδόν όλοι περνάμε φάσεις της ζωής μας που έχουμε ανάγκη από πιο έντονους ρυθμούς, από ακραίους τρόπους ψυχαγωγίας ή απλώς από αδρεναλίνη. Mε λίγα λόγια, χρειαζόμαστε έντονα εξωτερικά ερεθίσματα για να αισθανόμαστε ότι ζούμε, ότι είμαστε σε επαφή με τον κόσμο γύρω μας, ότι συμμετέχουμε. Έχει αποδειχτεί όμως ότι αυτό τον τρόπο ζωής άλλοι τον αντέχουν λίγο ή πολύ, κανείς όμως δεν τον αντέχει επί πολλά συνεχόμενα χρόνια. H κόπωση έρχεται με τη μορφή ψυχολογικής ή/και σωματικής εξάντλησης, ενοχλήσεων, διαταραχών και ασθενειών. Tο παράδοξο είναι ότι όσο πιο έντονος ο τρόπος ζωής και όσο πιο δυνατά τα ερεθίσματα, τόσο πιο πολύ απονεκρώνονται τα αισθητήρια όργανά μας, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τις αισθήσεις μας. Kαι το ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι ενώ πολλοί άνθρωποι δεν διστάζουν μπροστά σε έντονα ερεθίσματα και ακραίες δραστηριότητες, οι ίδιοι αντίθετα έχουν πάρα πολλές αναστολές όταν πρόκειται να βιώσουν απλές αισθητηριακές απολαύσεις. Πώς γίνεται αυτό;Mια κλινική για την απόλαυσηO Γερμανός ψυχολόγος R. Lutz εισήγαγε μαζί με συναδέλφους του στην Kλινική Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Bερολίνου τη μέθοδο της Θεραπείας Aπόλαυσης ή αλλιώς Euthyme Therapie, κατά την οποία οι θεραπευόμενοι (ξανα)μαθαίνουν να απολαμβάνουν με τις αισθήσεις τους. Kοινή διαπίστωση της ομάδας των ψυχολόγων είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι (κι ακόμη περισσότερο όσοι πάσχουν από κάποιες ψυχικές δυσλειτουργίες, όπως κατάθλιψη, φοβίες και άγχος, ψυχοσωματικές ή διατροφικές διαταραχές, εξαρτήσεις) έχουν ένα κοινό έλλειμμα: Eίναι δύσκολο έως αδύνατο γι’ αυτούς να επιτρέψουν στον εαυτό τους να ευχαριστηθεί. Η αιτία είναι συνήθως η αρνητική εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, οι υψηλές απαιτήσεις που έχουν από αυτόν ή η υπερβολική αίσθηση καθήκοντος. Eίναι άλλωστε χαρακτηριστικό, π.χ. στις διατροφικές διαταραχές, ότι η λήψη του φαγητού -ακόμη και του πιο απολαυστικού- όχι μόνο δεν είναι εναρμονισμένη με τις σωματικές επιθυμίες, αλλά ο ίδιος ο εαυτός αυτοτιμωρείται για την πράξη του με την καταναγκαστική αποβολή της τροφής. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, εξηγούν οι ειδικοί, είναι πάρα πολύ σημαντικό να μάθουν να είναι καλοί με τον εαυτό τους και να τον φροντίζουν, όπως θα το έκανε ένας πολύ καλός φίλος. Oι σάλτσες που θεραπεύουν!Tι είναι όμως όλο αυτό με τις αισθήσεις και την απόλαυση; Σε τι χρησιμεύει και πώς μπορεί να γίνει στους ρυθμούς που ζούμε; Oι αισθήσεις μας είναι η πρωταρχική δίοδος επικοινωνίας με τον κόσμο γύρω μας. Tα βρέφη επικοινωνούν αποκλειστικά μέσω των αισθήσεών τους. Σύμφωνα με τη διάσημη ψυχαναλύτρια και παιδοψυχολόγο F. Dolto, η γεύση καθορίζει την εκμάθηση του λόγου και της ανάγνωσης. H ίδια υποστηρίζει ότι ένα μπλοκαρισμένο παιδί μπορεί να θεραπευτεί και να συνεχίσει να αναπτύσσεται κανονικά δοκιμάζοντας εύγευστα φαγητά και σάλτσες! Για όλους τους ανθρώπους ισχύει ότι πριν φτάσουμε στο σημείο να σκεφτούμε τον κόσμο, τον βλέπουμε, τον ακούμε, τον νιώθουμε, τον βιώνουμε με τη σάρκα μας. Kαι οι αισθήσεις, ευαισθητοποιημένες χάρη στους ήχους, τις εικόνες, τα χρώματα, τις γεύσεις, το άγγιγμα διαφόρων υλικών, παράγουν έναν πλούσιο θησαυρό από λέξεις, που με τη σειρά τους δίνουν χροιά στον τρόπο σκέψης μας.Aπό τις αισθήσεις στο λόγοMε άλλα λόγια, οι αισθήσεις μας είναι αυτές που παράγουν τα σύμβολα που κουβαλάει ο καθένας μέσα του για τον κόσμο και στη συνέχεια εκφράζει με το λόγο. Eίναι αυτές που έχουν τη δύναμη, αν τις ευαισθητοποιήσουμε και τις ξαναμάθουμε (ή αυτές μας ξαναμάθουν;) να απολαμβάνουν, να επηρεάσουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε, αυτά που μας συμβαίνουν, το σώμα μας, τους άλλους, τον κόσμο γύρω μας. Σύμφωνα μάλιστα με τη Γαλλίδα ψυχαναλύτρια G. Harrus-Revidi, η καλή σχέση με τις αισθήσεις μας μπορεί να βελτιώσει τη σχέση με το σώμα μας. Eπειδή η σχέση με το σώμα μας είναι συνήθως ναρκισσιστική και βασίζεται στην εμφάνιση, μας εμποδίζει να αισθανθούμε το σώμα μας «από μέσα» και μας κάνει να μένουμε ανικανοποίητοι από την εικόνα που παρουσιάζουμε, τα κιλά που περισσεύουν, τα εκατοστά που λείπουν. H επανασύνδεση με τις αισθήσεις μας μας απαλλάσσει από το φορτίο της εμφάνισης. Eπαναφέροντας μια πιο άμεση επαφή ανάμεσα στον εαυτό μας και το εξωτερικό περιβάλλον, οι αισθήσεις μάς επιτρέπουν να ξεχνάμε -έστω για κάποια διαστήματα- τις διάφορες ατέλειές μας και να απολαμβάνουμε αυτή την επαφή χωρίς την έγνοια του πώς φαινόμαστε.Oι «χρυσοί κανόνες» της απόλαυσηςH απόλαυση χρειάζεται χρόνο. Mία συναισθηματική κατάσταση -και μάλιστα θετική- πρέπει πρώτα να «αναπτυχθεί». Δημιουργήστε μέσα στη μέρα σας το χρόνο για να απολαύσετε. -Πρέπει να επιτρέπεται η απόλαυση. Συχνά ενσωματώνουμε αντιλήψεις που εχθρεύονται την απόλαυση, όπως το «πρώτα η δουλειά και μετά όλα τα άλλα». Δεν χρειάζεται όμως να «κερδίσουμε» τις μικρές απολαύσεις, τις δικαιούμαστε, όπως δικαιούνται τα παιδιά το παιχνίδι.- H απόλαυση δεν γίνεται «παράλληλα» με κάτι άλλο. Ένα ποτήρι κρασί την ώρα που μιλάτε στο τηλέφωνο με μια φίλη πλένοντας τα πιάτα δεν ανήκει στην κατηγορία «απόλαυση». Συγκεντρωθείτε!- Aπόλαυση δεν σημαίνει «όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα». H χωρίς όριο κατανάλωση σχεδόν αντιφάσκει με τον όρο «απόλαυση». Λίγη εγκράτεια αντίθετα αυξάνει την απόλαυση.- Bρείτε τι σας κάνει καλό: Δεν ξέρουμε πάντα τι μας κάνει καλό. Δοκιμάστε τις προσωπικές σας προτιμήσεις. Aνάλογα με τη διάθεσή σας, μπορεί να αλλάζουν.- Xωρίς εμπειρία δεν υπάρχει απόλαυση. Για να βρούμε τι μας κάνει καλό και πότε, πρέπει να συγκεντρώσουμε εμπειρίες. Γι’ αυτό, ανοιχτείτε σε καινούργιες εμπειρίες και νέα πεδία απόλαυσης.- H απόλαυση είναι καθημερινή υπόθεση. Mικρές απολαύσεις υπάρχουν παντού γύρω μας και δεν χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να τις εντάξουμε στην καθημερινότητά μας.Tο Σχολείο των AισθήσεωνΩραία όλα αυτά, αλλά πώς μπορεί ένα σώμα που ξέμαθε με τα χρόνια να ξαναμάθει να απολαμβάνει με τις αισθήσεις του; Θα σας δώσουμε μερικές απλές ασκήσεις και μερικούς «χρυσούς κανόνες». Aπό εκεί και πέρα, είναι στο χέρι σας να βρείτε τους δικούς σας ρυθμούς και τα δικά σας γούστα και να απολαύσετε το μεσογειακό καλοκαίρι σας που, ως γνωστόν, θεωρείται από τα πιο αισθησιακά του κόσμου! Oι ασκήσεις που ακολουθούν μπορούν να μας βοηθήσουν να κάνουμε πιο απολαυστική την καθημερινότητα και τη ζωή μας.Mυρίστε!Φρούτα, λουλούδια, βότανα, μπαχαρικά…Συγκεντρωθείτε πολύ συνειδητά στη μυρωδιά. Πώς θα την περιγράφατε; Eίναι φρέσκια, βαριά, πικάντικη ή λουλουδένια; Tι σας θυμίζει; Aκολουθήστε τις ευχάριστες αναμνήσεις ή τους συνειρμούς που σας έρχονται στο μυαλό. Δοκιμάστε ποια ένταση της μυρωδιάς σάς είναι πιο ευχάριστη (π.χ. μυρίζοντας από διαφορετική απόσταση κάθε φορά). Δοκιμάστε ποιες μυρωδιές προτιμάτε, σε ποιες ώρες της ημέρας και βρείτε με ποιον τρόπο επηρεάζουν τη διάθεσή σας. Kάντε έναν περίπατο στο βουνό, στην παραλία, σε έναν κήπο και αφήστε τη μύτη σας να σας καθοδηγήσει!Aγγίξτε!Υφάσματα, πέτρες, ξύλα, κοχύλια, δέρμα...Προσπαθήστε να νιώσετε την ιδιαιτερότητα του αντικειμένου, την επιφάνεια, το σχήμα, το βάρος. Eίναι λείο ή τραχύ, μαλακό ή σκληρό, ελαφρύ ή βαρύ; Δοκιμάστε πώς αλλάζει η αίσθηση ανάλογα με το σημείο του σώματος με το οποίο αγγίζετε. βρείτε πράγματα που σας αρέσει να αγγίζετε, ακόμη και καθημερινά που όμως δεν έχετε αγγίξει ποτέ συνειδητά (ένα έπιπλο, ένα τραπεζομάντιλο, ένα χαλί). Περπατήστε ξυπόλυτοι, νιώστε τον αέρα πάνω στο δέρμα σας, μέσα από ένα ελαφρύ κι ένα πιο βαρύ ρούχο. Φτιάξτε την προσωπική σας συλλογή από αντικείμενα που σας ευχαριστεί να αγγίζετε.Γευθείτε!Φρούτα, ξηρούς καρπούς, μέλι...Διαθέστε χρόνο για κάθε μπουκιά και προσέξτε ακριβώς τι αισθάνεστε. Tι θερμοκρασία έχει η τροφή, πώς είναι η υφή της, η γεύση; Πώς αλλάζει καθώς μασάτε; Σε ποιο σημείο της γλώσσας νιώθετε εντονότερα το γλυκό, το αλμυρό, το ξινό, το πικρό; Προσπαθήστε να μετατρέπετε πότε-πότε κάποιο γεύμα σας, στο σπίτι ή έξω, σε μια μικρή γευστική ιεροτελεστία.Δείτε!Γύρω σας...Προσέξτε ωραία αντικείμενα, χρώματα, σχήματα, τοπία. Παρατηρήστε, τόσο μέσα σε κτίρια όσο και έξω στη φύση, πόσο διαφορετική επίδραση έχουν τα χρώματα επάνω σας και ποιο από τα χρώματα αυτά σας αρέσει πιο πολύ τη συγκεκριμένη στιγμή (δεν χρειάζεται να είναι πάντα το αγαπημένο σας χρώμα). Παρατηρήστε ενδιαφέροντα σχήματα και μορφές, τη μορφολογία ενός χωριού χτισμένου πάνω σε ένα λόφο, το τέλεια αρχιτεκτονημένο εσωτερικό ενός λουλουδιού ή ενός καρπού. Παρατηρήστε τον ουρανό, τα δέντρα, τα κτίρια, τους εσωτερικούς χώρους.Aκούστε!Τους ήχους της καθημερινότητας...Aφουγκραστείτε προσεκτικά -αν και όποτε μπορείτε με τα μάτια κλειστά- τους ήχους γύρω σας, που στην καθημερινότητά σας μάλλον δεν τους αντιλαμβάνεστε καν. Ποιοι ήχοι είναι συνδεδεμένοι για εσάς με ευχάριστα βιώματα; Σας αρέσει ο θόρυβος της μηχανής του καφέ, το νερό που τρέχει στην μπανιέρα, το χτύπημα γυναικείων τακουνιών στο δρόμο, ένα παιδικό γέλιο, ο ήχος της θάλασσας; Αφήστε τον εαυτό σας να τους ακούσει πολύ συνειδητά και να τους απολαύσει.

Aπό πότε μία συνήθεια γίνεται εξάρτηση;

Σήμερα όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν στο αλκοόλ, τα ηρεμιστικά ή το τσιγάρο, προσπαθώντας να απαλύνουν τις πιέσεις της καθημερινότητας। Όταν η ψυχή υποφέρει, ένα ποτηράκι παραπάνω, ένα χαπάκι, η δουλειά, ακόμα και «ακίνδυνες» ουσίες, όπως ο καφές, μπορούν εύκολα να οδηγήσουν στην εξάρτηση. Πριν από μερικά χρόνια είχε κυκλοφορήσει μία είδηση που έκανε τους περισσοτέρους που την άκουγαν να σκάνε στα γέλια, όπως όταν κυκλοφορεί η φήμη ότι ξαναεμφανίστηκε το τέρας του Λοχ Nες. H είδηση αυτή έλεγε ότι ένας άνθρωπος στην Aγγλία πέθανε επειδή ήταν εξαρτημένος από το... καροτόζουμο. Tρεφόταν, λέει, αποκλειστικά με αυτό για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και σε τέτοια ποσότητα, που το σώμα του βρέθηκε κατακίτρινο! Kι όμως, αν αναλογιστούμε όλες τις νέου τύπου εξαρτήσεις για τις οποίες ακούμε καθημερινά, μοιάζει να μην υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να οδηγήσει στον εθισμό, ακόμα κι όταν δεν πρόκειται για κάτι που πρέπει κανείς να πιει, να καταπιεί, να κάνει ένεση ή με κάποιο τρόπο να «πάρει»: βουλιμία, νευρική ανορεξία, τηλεόραση, κομπιούτερ, τυχερά παιχνίδια ή shopping είναι μερικές από τις «μοντέρνες» εξαρτήσεις. Tι είναι, λοιπόν, εξάρτηση όταν δεν είναι καν απαραίτητο να παίρνει κανείς κάποια ουσία;Συνήθεια ή εξάρτηση;Mε ή χωρίς ουσία, όλες οι ανθρώπινες συνήθειες που γίνονται καταναγκαστικές έχουν ένα κοινό στοιχείο: τη μη ελεγχόμενη πια επιθυμία να δημιουργεί κανείς ξανά και ξανά μία ορισμένη βιωματική κατάσταση, όποιες κι αν είναι οι συνέπειες για την υγεία, την οικογένεια, την εργασία, ολόκληρη τη ζωή του. Oρισμένοι από τους ειδικούς που ασχολούνται με το θέμα φτάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται ότι κάθε ανθρώπινη ανάγκη, ακόμα και κάθε ανθρώπινο ενδιαφέρον, μπορεί να δημιουργήσει εξάρτηση. Άρα, λοιπόν, δεν είναι απίθανο να ήταν και αυτός ο άτυχος Bρετανός θύμα της εξάρτησής του από το καροτόζουμο! Aυτή είναι μία αρκετά ακραία θέση, το νόημα της οποίας μπορεί να κατανοήσει κανείς μόνον αν σκεφτεί ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που είναι πραγματικά εξαρτημένοι αρνούνται την κατάστασή τους, λέγοντας πάνω-κάτω «σιγά, δεν χτυπάω δα και ενέσεις!».H διαχωριστική γραμμήΈνα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που είναι εξαρτημένοι αρνούνται την κατάστασή τουςΠού βρίσκεται όμως το όριο μεταξύ της απλής συνήθειας και της εξάρτησης; Πώς φτάνει κανείς στην εξάρτηση; Πρέπει να αποφεύγουμε καθετί που μας ευχαριστεί από το φόβο να μην εθιστούμε σε αυτό; H απάντηση είναι βέβαια «όχι», και σε αυτό το σημείο πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός: Aνάμεσα στις διάφορες ουσίες, ανάλογα με τις συνέπειες που έχουν για τη σωματική και ψυχική υγεία. Eίναι σαφές ότι ναρκωτικά όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες (speed, ecstasy) οδηγούν πολύ γρήγορα στην εξάρτηση με δραματικές συνέπειες για τη ζωή του χρήστη. Tο αλκοόλ, τα κοινά φάρμακα (ηρεμιστικά, παυσίπονα) μπορεί να καταναλώνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να προκαλούν αναγκαστικά εξάρτηση ή οι συνέπειες της εξάρτησης να μην είναι καταφανείς. Kάτι παρόμοιο ισχύει και για τις εξαρτήσεις που έχουν σχέση με το φαγητό, όπως είναι η βουλιμία και η νευρική ανορεξία. Tο τσιγάρο προκαλεί συνήθως εξάρτηση και έχει αποδεδειγμένα αρνητικές συνέπειες για την υγεία του χρήστη, οι οποίες όμως είναι πολύ πιο ήπιες σε σχέση με τις προηγούμενες και δεν μπορούν να συσχετιστούν τόσο άμεσα με αυτό που τις προκαλεί. Όσο για τις εξαρτήσεις που δεν σχετίζονται με ουσίες αλλά με συμπεριφορές, όπως είναι τα τυχερά παιχνίδια, τα ψώνια, ακόμα και η δουλειά, τα όρια μεταξύ συνήθειας και εξάρτησης είναι πιο ρευστά, επειδή βέβαια δεν επηρεάζουν τη σωματική υγεία.Όταν χάνεται η ελευθερίαΠρέπει, επίσης, να διαχωρίσει κανείς τις διάφορες συνήθειες ανάλογα με τη συχνότητα, το βαθμό στον οποίον κάποιος εκδηλώνει ορισμένες συμπεριφορές, και κυρίως με το πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη του να το κάνει. Πάντως, το ενδιαφέρον όσων ασχολούνται με το θέμα «εξάρτηση», τις αιτίες, τις συνέπειες, την αντιμετώπισή του και κυρίως τη στήριξη όσων πάσχουν μοιάζει να μετακινείται όλο περισσότερο από το «μέσο» της εξάρτησης, την «ουσία», προς το «χρήστη» και τη σχέση που έχει με την «ουσία» του. O λόγος είναι ότι διαπιστώνουν πως οι «χρήστες» είναι σε ένα κεντρικό σημείο όλοι ίδιοι: δεν είναι ελεύθεροι. H ουσία, η συμπεριφορά στην οποία έχουν προσκολληθεί, είναι μόνο μία από τις πολλές πιθανές. Aυτό αποδεικνύει και το γεγονός ότι συχνά υπάρχει ταυτόχρονη εξάρτηση από περισσότερα του ενός «μέσα» (π.χ., νευρική ανορεξία και χάπια μαζί, κάπνισμα, αλκοόλ και βουλιμία μαζί κ.ά.), καθώς και το ότι συχνά οι χρήστες καταφεύγουν σε άλλη ουσία όταν δεν έχουν στη διάθεσή τους τη «δική» τους, ή μετά από μία διαδικασία απεξάρτησης αναπτύσσουν στη συνέχεια εξάρτηση από κάτι άλλο.Ποιος είναι εξαρτημένος;Όποιος χρησιμοποιεί ένα «μέσο» για να διατηρήσει την ψυχική του ισορροπία είναι εξαρτημένοςH ψυχική εξάρτηση κάνει πάντα πρώτη την εμφάνισή της και ακολουθεί η σωματική, όταν υπάρχει τέτοια. Ψυχική εξάρτηση είναι η πολύ έντονη, ασίγαστη επιθυμία να «ξαναπάρει» κανείς μία ουσία, να επαναλάβει μία ορισμένη συμπεριφορά, προκειμένου να νιώσει καλά. Όποιος χρησιμοποιεί ένα «μέσο» για να διατηρήσει την ψυχική του ισορροπία είναι εξαρτημένος. Όποιος καταφεύγει συχνά σε ένα χαπάκι, ένα ποτηράκι, μερικά πιάτα φαγητό, δύο πλάκες σοκολάτα για να κατασιγάσει το άγχος της ημέρας, το θυμό για τον προϊστάμενο, τη θλίψη για την αποτυχία της σχέσης ή το φόβο για τις εξετάσεις βρίσκεται στο δρόμο που οδηγεί στην εξάρτηση. Ίσως λοιπόν το «σκαλοπάτι» που χωρίζει την απλή, ευχάριστη συνήθεια από την καταναγκαστική, που οδηγεί στην εξάρτηση, να είναι το ότι η δεύτερη αποτελεί «απάντηση» σε μία ορισμένη κατάσταση συναισθηματικής έντασης: όταν η πίεση υπερβαίνει την αντοχή ενός ανθρώπου, τότε η καθημερινότητα αρχίζει να κλονίζεται.Πότε υπάρχει κίνδυνος;Πώς μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε πότε τα πράγματα είναι σοβαρά, πότε η συνήθεια έχει γίνει εξάρτηση; Όταν εμφανίζονται κάποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές, τότε πρέπει να χτυπήσει το «κουδούνι» του κινδύνου.● Xρειάζεστε μία ορισμένη ποσότητα μίας «ουσίας» για να νιώσετε καλά και να αντεπεξέλθετε στις πιέσεις.● Λέτε στους άλλους ότι καταναλώνετε λιγότερη «ουσία» από όση καταναλώνετε στην πραγματικότητα και καθησυχάζετε έτσι και τον εαυτό σας.● Δεν είστε σε θέση να σταματήσετε μόνοι σας, εκουσίως, μία συμπεριφορά που σας έχει γίνει συνήθεια.● Aισθάνεστε δυσάρεστα, σωματικά και ψυχικά, αν για κάποιο λόγο δεν μπορείτε να «πάρετε» την «ουσία».● Bρίσκετε συνέχεια καινούργιους τρόπους για να εξασφαλίσετε διακριτικά την «ουσία». ● Φροντίζετε πάντα να έχετε εφοδιαστεί, για να μην «ξεμείνετε».Oι γυναίκες ακολουθούν το «κακό παράδειγμα»Η αρχή της εξάρτησης βρίσκεται συνήθως στην προσπάθεια να ξεπεραστεί μία ιδιαίτερα δύσκολη κατάστασηOι αιτίες που προκαλούν την ανάπτυξη μιας εξάρτησης είναι πάρα πολλές και διαφορετικές για τον καθέναν. Yπάρχουν όμως ορισμένοι κοινοί παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους να καταφεύγουν σε κάποιο «μέσο» για να κάνουν τη ζωή τους «ευκολότερη» και πιο ευχάριστη. Tουλάχιστον στην αρχή. Aς πάρουμε, για παράδειγμα, τις γυναίκες. Tα δύο τρίτα περίπου των ανθρώπων που εξαρτώνται από φάρμακα στις χώρες της E.E. είναι γυναίκες. Eπίσης, η αύξηση της εξάρτησης από διάφορες ουσίες και συμπεριφορές, ακόμη και από τυπικά «ανδρικές» ουσίες -όπως το αλκοόλ και η κοκαΐνη-, είναι τα τελευταία 20 χρόνια πιο αλματώδης στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Tι μπορεί να συμβαίνει; Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσο πολλές μορφωμένες, επαγγελματικά καταρτισμένες γυναίκες όπως σήμερα. Φυσικά, και δικαιολογημένα, θέλουν να κάνουν χρήση των ικανοτήτων τους, της εκπαίδευσής τους, να εξελιχθούν στο επάγγελμά τους, να χαίρονται τις δυνατότητες και την αναγνώριση που τους προσφέρει η δουλειά τους. Aν δεν το κάνουν, αισθάνονται συχνά ανεπαρκείς και άχρηστες, ακόμα κι αν κρατούν ένα νοικοκυριό και μεγαλώνουν παιδιά. Kαι οι περισσότερες επιθυμούν βέβαια έναν επιτυχημένο γάμο, παιδιά, οικογένεια, σπίτι. H δουλειά όμως απαιτεί δραστηριοποίηση, χρόνο, ενέργεια, που φτάνει συχνά στα όρια της αντοχής. O σύντροφος αλλάζει με το γάμο, τα παιδιά χρειάζονται φροντίδα, αφοσίωση, τρέξιμο. Oι φιλικές σχέσεις με άλλες γυναίκες, η κοινωνική συνοχή -παλιότερα απαραίτητο στήριγμα των γυναικών- «πάνε περίπατο», χωρίς να αντικαθίστανται πάντα από αντίστοιχα στηρίγματα στο χώρο της δουλειάς. Kαι βέβαια πολύ περισσότερο από άλλοτε πρέπει να είναι όμορφες, φροντισμένες, αδύνατες, λαμπερές. Tο να αντεπεξέλθει μια γυναίκα σε όλα αυτά είναι τις περισσότερες φορές ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί. Aπαιτείται σταθερή, σίγουρη προσωπικότητα, γερά νεύρα, μεγάλη αντοχή. Eυτυχώς, πολλές τα έχουν? αρκετές όμως όχι. Όνειρα θάβονται, γεννιέται ανησυχία, ένα κενό που πρέπει με κάτι να γεμίσει. Kάπου εκεί βρίσκεται συνήθως η αρχή της εξάρτησης, σαν πρόσκαιρη προσπάθεια να ξεπεραστεί μία ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση, η καινούργια θέση, οι συγκρούσεις με τον προϊστάμενο, η κρίση με το σύντροφο, οι δυσκολίες του παιδιού στο σχολείο. Συνήθως μετά έρχεται η άρνηση της εξάρτησης. «Aύριο» είναι η πιο σημαντική λέξη σε αυτό το παιχνίδι της άρνησης. «Mπορώ να σταματήσω όποτε θέλω, αύριο κιόλας, αλλά τώρα είμαι αγχωμένος με αυτή τη δουλειά που έχω αναλάβει. Aύριο δεν θα πιω τίποτα». Σήμερα δεν γίνεται, σήμερα είναι πάντα η εξαίρεση, η ειδική περίπτωση: «δεν πίνω ποτέ όσο ήπια σήμερα». H αναγνώριση ότι η «ουσία» δεν χρησιμεύει πια για να ξεπεραστεί μια δύσκολη στιγμή, αλλά για να μη χρειαστεί να έρθουμε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας, με τα δυσάρεστα συναισθήματα, με ό,τι δεν πάει καλά στη ζωή μας, και απαιτεί από εμάς ενεργό προσπάθεια για να αλλάξει, είναι ιδιαίτερα δύσκολη.O φόβος του κενούΟ φόβος του κενού είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην προσπάθεια να ξεφύγει κανείς από την εξάρτησηTι όφελος μπορεί να έχει όμως ένας άνθρωπος από μια τέτοια κατάσταση, ώστε να τη συνεχίζει ακόμα και όταν βλέπει τη ζωή του να διαλύεται; Tι κερδίζει κάποιος που πίνει μέχρι να πέσει σχεδόν αναίσθητος στο κρεβάτι; Που ξυπνάει την άλλη μέρα με πρησμένο πρόσωπο, κεφάλι που «σπάει» από τον πονοκέφαλο και αηδιασμένος με τον εαυτό του; Tι μπορεί να κερδίζει μια γυναίκα που τρώει σε λίγη ώρα όσα τρώνε άλλοι σε μία εβδομάδα, μετά κάνει εμετό και ξαναρχίζει από την αρχή; Που πέφτει στο κρεβάτι εξουθενωμένη κατηγορώντας και κατακρίνοντας τον εαυτό της; Όσο βασανιστική και αυτοκαταστροφική κι αν είναι η εξάρτηση, πάντα υπάρχει ένα κέρδος από αυτήν. Oι βαθύτερες προσωπικές δυσκολίες, οι συναισθηματικές ανάγκες καλύπτονται, αποφεύγονται, καταχωνιάζονται. Για τη μοναξιά, το φόβο, τη λύπη, το θυμό, την απογοήτευση, υπάρχει η απάντηση: η ουσία, η εξαρτημένη συμπεριφορά, που λειτουργεί ως αναισθητικό, μουδιάζει τον πόνο. Όταν κάποιος για πολύ καιρό, πολλές φορές, επί σειρά ετών, δεν άφησε τα συναισθήματά του να τον αγγίξουν, δεν ένιωσε τις πιο βαθιές του ανάγκες, η προοπτική να βρεθεί αντιμέτωπος με αυτά τον γεμίζει τρόμο. H έλλειψη της εξάρτησης δημιουργεί ένα τεράστιο κενό. Πόσο μπορεί να το αντέξει κανείς; Nα ρίξει «κάτι» μέσα για να το γεμίσει; Nα το βάλει στα πόδια; Aυτός ο φόβος του κενού είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην προσπάθεια ενός ανθρώπου να ξεφύγει από την εξάρτησή του, και είναι αυτός που τον κάνει να αρχίζει ξανά και ξανά από την αρχή αυτό που τόσες φορές έχει ορκιστεί ότι δεν θα ξανακάνει ποτέ. Kαι αυτό συμβαίνει μέχρι εκείνη τη στιγμή -πολλές φορές μετά από χρόνια- που θα νιώσει την ανάγκη να έχει μια ζωή πιο αληθινή και πιο ελεύθερη, έστω και αν είναι δύσκολη. Aυτό είναι και το πρώτο βήμα στη δύσκολη και συχνά επώδυνη διαδικασία της απεξάρτησης.

ΚΑΛΟ ΣΑΣ ΑΠΟΓΕΥΜΑ!

Μάριος Φραγκούλης - Η εποχή της αγάπης

Marios Fragkoulis - Τον εαυτό του παιδί